Tia UV là gì: có ở đâu, tác hại và lợi ích, chỉ số tia UVA, UVB, UVC bao nhiêu có hại

Việt Nam là một nước nhiệt đới, do đó lượng ánh sáng mặt trời nhiều và có cường độ mạnh,  do cường độ ánh sáng mặt trời càng cao nên cường độ tia UV cũng cao tương ứng. Trong bài viết này Góc Chia Sẻ sẽ chia sẻ với bạn tia UV là gì có ở đâu, tác hại và lợi ích, chỉ số tia UVA, UVB, UVC bao nhiêu là có hại để bạn tham khảo.  

• Viên ngậm trắng da glutathione‍
  

• Bộ trị Nám Murad
  

Tia UV là gì ?

Tia UV (Ultraviolet) hay còn được gọi là tia tử ngoại hay tia cực tím là sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn bước sóng của ánh sáng nhìn thấy nhưng lại dài hơn bước sóng của tia X. Phổ của tia cực tím có thể chia ra thành 2 vùng tia gồm:

• Vùng tử ngoại gần là vùng có bước sóng từ 380 - 200 nm
• Vùng tử ngoại xạ hay còn gọi là vùng tử ngoại chân không là vùng có bước sóng từ 200 - 10 nm

Các tia UV ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường được chia làm 3 loại:

• Tia UVA có bước sóng từ 380 - 315 nm còn được gọi là sóng dài hay ánh sáng đen
• Tia UVB có bước sóng 315 - 280 nm còn được gọi là sóng trung
• Tia UVC có bước sóng ngắn hơn 280 nm còn gọi là sóng ngắn hay sóng có tính tiệt trùng.

Tia UV có ở đâu ?

Cụm từ cực tím ở trong tia cực tím có nghĩa là bên trên của màu tím. Sắc tím là màu sắc có bước sóng ngắn nhất mà mắt thường con người có thể nhìn thấy.

Do vượt ngoài bước sóng của màu tím, nên các tia UV là loại tia vô hình với mắt người.

Một số loài động vật như: chim, côn trùng (ong...) bò sát, có thể nhìn thấy được các tia cực tím.

Một vài loại trái cây, hoa quả và hạt sẽ trở nên sặc sỡ hơn trong môi trường tia cực tím so với hình ảnh trong ánh sáng thường được nhìn thấy bởi mắt người, nhằm để hấp dẫn các loài côn trùng và chim.

Một vài loài chim còn có những hình thù đặc biệt trên bộ lông của chúng mà chúng ta chỉ nhìn được dưới tia cực tím, mà không thể nhìn được dưới ánh sáng mà con người nhìn thấy.

Đặc biệt nước tiểu của một số loài động vật cũng chỉ có thể quan sát được bằng tia cực tím.

Mặt Trời hiện nay tỏa ra cả 3 loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC, có ánh sáng mặt trời nghĩa là sẽ có tia cực tím. Tuy nhiên, theo lí thuyết, do có sự hấp thụ của tầng ozone, 99% tia cực tím đến được mặt đất sẽ thuộc dạng tia UVA, trong khi đó bản thân tầng ozon được tạo ra nhờ các phản ứng hóa học trong đó có sự tham gia của tia UVC nên UVC bị tầng ozon hấp thụ. Tuy nhiên, do tình trạng thủng tầng ozon hiện nay đang ở mức báo động khiến cho các tia UVB, UVC trở nên dày đặc hơn trong ánh sáng mặt trời.

• Tia tử ngoại UVA  có bước sóng 380 – 315 nm không bị lớp ozon hấp thụ, và có thể nhìn thấy đối với chim, côn trùng và cá.
• Tia tử ngoại UVB có bước sóng 315 – 280 nm bị lớp ozon hấp thụ phần lớn.
• Tia tử ngoại UVC có bước sóng 280 – 100 nm bị lớp ozon và bầu khí quyển hấp thụ hoàn toàn.

Mức độ ảnh hưởng và mật độ tia UV phụ thuộc các yếu tố:

• Vị trí địa lý: cường độ của tia UV ở những vùng nhiệt đới thường lớn hơn và đặc biệt là các khu vực gần xích đạo, các khu vực ở xa hơn vị trí xích đạo thì nguy cơ sẽ ít hơn.
• Độ cao so với mực nước biển: cường độ của các tia UV thường tỉ lệ thuận với độ cao cao hơn mực nước biển.
• Thời điểm trong ngày: Các tia bức xạ UV thường tập trung cao vào buổi trưa, là khi mặt trời ở vị trí cao và chiếu sáng trực tiếp, gần như vuông góc với mặt đất thường khoảng từ 10h sáng đến 14h chiều.
• Khung cảnh và môi trường: mức độ các tia UV thường lớn ở những nơi có không gian rộng, đặc biệt ở những bề mặt có tính phản xạ cao như: bề mặt tuyết hay bề mặt cát biển. Trên thực tế cho thấy mức độ của tia UV gần như tăng gấp đôi khi tia UV được phản xạ từ bề mặt của tuyết. Trong các khu vực thành phố thường có ít tia UV hơn do tập trung các tòa nhà cao tầng và bóng râm, cây cối ở trong thành phố.

Tia UV bao nhiêu là có hại?

Các tia UV có mức năng lượng khác nhau sẽ có mức độ tác hại khác nhau sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường sống của con người:

• Tia UVA  có bước sóng 380 – 315 nm có thể xuyên qua mây mù, không khí, gây lão hóa da.
• Tia UVB có bước sóng 315 – 280 nm vẫn có khả năng xuyên một phần qua ozon và khí quyển, gây say nắng, tổn thương và làm đen da.
• Tia UVC có bước sóng 280 – 100 nm là tia UV có năng lượng cao nhất, gây ung thư da nhưng đã có tầng ozon chặn lại.

Trong các báo động về phân độ các tia cực tím từ các Trung tâm Khí tượng thủy văn thường sử dụng thuật ngữ: chỉ số tia cực tím hay còn gọi là chỉ số UV là phép đo tiêu chuẩn của quốc tế về độ mạnh của các bức xạ cực tím từ ánh sáng mặt trời.

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) thì:

• Chỉ số UV dao động từ 0 - 2 được xem là thấp
• Chỉ số UV từ 8 - 10 có thời gian gây bỏng là 25 phút
• Chỉ số UV từ 11 trở lên được xem là cực kỳ cao, rất nguy hiểm, nguy cơ gây tổn thương da, mắt bị bỏng nếu chúng ta tiếp xúc ánh nắng mặt trời trong khoảng 15 phút mà không được bảo vệ.

Tia UV có tác hại gì ?

Do UVC là vùng bức xạ có năng lượng cao nhất nên các tia tử ngoại UVC có khả năng gây tổn hại nhiều nhất cho làn da và đôi mắt và của con người. Tuy nhiên tầng ozone của bầu khí quyển Trái Đất đã ngăn chặn gần như toàn bộ các tia UVC này. Tuy nhiên, hiện nay do nhiều tác động tiêu cực, khiến cho tầng ozon bảo vệ trái đất của chúng ta đang ngày càng yếu và mỏng đi, và có nhiều lỗ thủng xuất hiện, khiến cho các bức xạ năng lượng cao như tia UVC này lọt xuống bề mặt trái đất, dễ dẫn đến các vấn đề sức khỏe trầm trọng.

Các bức xạ tử ngoại UVB mặc dù bị tầng ozone ngăn chặn một phần nhưng vẫn lọt qua được bầu khí quyển xuống trái đất. Hiện nay tia UVB chiếm khoảng 3% trong số các tia UV do mặt trời tỏa ra và đi xuống đến bề mặt của Trái Đất. Tia UVB tăng kích thích quá trình chuyển hóa Melanin - sắc tố da làm cho da bị rám nắng và tối đi. Nếu da con người tiếp xúc với tia UVB cường độ cao sẽ gây ra hiện tượng cháy nắng, làm tăng các nguy cơ ung thư da. Tia UVB cũng gây hiện tượng bạc màu da, và xuất hiện các nếp nhăn đây các dấu hiệu lão hóa sớm trước tuổi. Với mắt thì tia UVB gây ra các bệnh giác mạc như viêm giác mạc, hạt kết giác mạc, mộng.

Còn đối với tia UVA, thì đây là bức xạ cực tím có tỉ lệ nhiều nhất (chiếm tới 97%) lượng tia, do tia UVA dễ dàng xuyên qua tầng ozone bảo vệ trái đất.  Do tia UVA có thể xuyên qua giác mạc của mắt người sau đó đi vào thủy tinh thể hoặc võng mạc ở bên trong mắt. Do đó nếu tiếp xúc với bức xạ UVA quá lâu sẽ dẫn đến hiện tượng đục nhân mắt hay thoái hóa hoàng điểm.

Lợi ích của tia UV

Ở một khía cạnh khác, thì các tia UV cũng mang lại những lợi ích rất lớn như:

• Giúp cơ thể con người tổng hợp vitamin D. Vitamin D giúp cơ thể sử dụng canxi và phốt pho, làm cho xương, răng trở nên răng chắc khỏe. Mặc dù vitamin D cũng có thể được bổ sung từ thực phẩm như: dầu cá ứng, nước trái cây , sữa và ngũ cốc... nhưng nếu da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là cách tốt nhất để tạo ra vitamin D. Vitamin D có 2 dạng là vitamin D2 và vitamin D3. Trong đó vitamin D2 có trong thực vật còn vitamin D3 được tổng hợp khi da tiếp xúc với tia cực tím (UV).
• Tia UV còn được ứng dụng trong việc điều trị bệnh về da như: bệnh vảy nến là bệnh do các tế bào da phát triển quá nhanh gây ngứa, xuất hiện vảy. Việc tiếp xúc với tia UV sẽ làm chậm sự sự tăng trưởng của các tế bào da, và làm giảm triệu chứng bệnh.
• Khử trùng và tiệt trùng: Tia UV có ứng dụng rất tích cực trong lĩnh vực khử trùng và tiệt trùng, tia tử ngoại có thể giết chết các vi sinh vật như virus và vi khuẩn, rất hữu ích khi chúng ta phơi đồ lót, tã vải và khăn mặt ngoài trời. Tia UV xuyên qua màng tế bào của vi khuẩn và virus, làm phá hủy DNA, và ngăn chặn khả năng tái sinh và nhân lên của chúng, nhiều nơi sử dụng đèn diệt khuẩn UV để khử trùng.